ĐƯỜNG LỐI NGOẠI GIAO CỦA VIỆT NAM TRONG THỜI ĐẠI MỚI

CN. Tống Thị Hồng Hạnh

Bộ môn Chủ nghĩa Mác – Lênin

Thế giới hiện nay đang trải qua những thay đổi to lớn và sâu sắc trên nhiều phương diện, có thể nói là một thời kỳ thay đổi mang tính thời đại. Sự căng thẳng và phức tạp ngày càng gia tăng, điển hình là những căng thẳng giữa các quốc gia lớn, sự gia tăng của các mối đe dọa toàn cầu như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh mạng, cũng như sự không ổn định trong các khu vực địa chính trị. Những biến động này không chỉ là những thách thức mà còn mở ra cơ hội mới cho sự phát triển, cho phép các quốc gia, tổ chức và cá nhân tái định hình lại vị thế và chiến lược của mình. Tuy nhiên, điều đáng chú ý là những thời cơ mới không phải lúc nào cũng rõ ràng. Chúng thường xuất hiện trong những khoảnh khắc đột ngột, trong các thời điểm chuyển giao hoặc đỉnh điểm của những thay đổi lớn. Chính vì vậy, những quốc gia có khả năng thích ứng nhanh chóng và linh hoạt sẽ có thể tận dụng được những cơ hội tiềm ẩn. Ngược lại, các quốc gia không có sự chuẩn bị tốt sẽ dễ dàng bị bỏ lại phía sau.

Một trong những đặc điểm nổi bật trong thời kỳ hiện đại là sự kết nối toàn cầu ngày càng mạnh mẽ và trở nên phổ biến. Công nghệ, đặc biệt là Internet và các nền tảng số, đã làm cho sự giao tiếp, trao đổi thông tin, kinh doanh, học tập và hợp tác trở nên dễ dàng hơn bao giờ hết. Tuy nhiên, sự kết nối này không phải là điều đơn giản và có thể thực hiện một cách miễn phí hay dễ dàng. Mỗi lựa chọn trong quá trình kết nối đều có cái giá của nó, và việc đưa ra quyết định đúng đắn đòi hỏi những đánh giá kỹ lưỡng về chi phí và lợi ích.

Ngoài ra, không phải đất nước nào cũng có cùng một tiềm lực nội tại để tận dụng cơ hội này. Sự chênh lệch về khả năng tiếp cận công nghệ, nguồn lực tài chính, trình độ học vấn trong dân và hay các yếu tố văn hóa xã hội có thể tạo ra sự phân hóa đa tầng trong việc tiếp cận các cơ hội toàn cầu. Những quốc gia có tiềm lực mạnh sẽ có lợi thế trong việc khai thác cơ hội, trong khi những nhóm yếu thế hoặc kém phát triển sẽ dễ dàng bị bỏ lại phía sau.

Việt Nam, với lịch sử văn hóa lâu đời và bản sắc dân tộc phong phú, cùng với truyền thống hiếu học, luôn tìm tòi đổi mới sáng tạo đã và đang khẳng định được vị thế của mình trong bối cảnh toàn cầu hóa. Với bề dày văn hóa của mình, những con người Việt Nam nổi bật với sự khéo léo, tinh tế, nhưng cũng đầy kiên cường và dũng cảm trong đối diện với thử thách. Các giá trị này không chỉ thể hiện trong đời sống xã hội mà còn là những yếu tố cốt lõi trong phong cách đối ngoại của Việt Nam.

Phong cách đối ngoại của Việt Nam được đặc trưng bởi sự khéo léo trong xử lý các mối quan hệ quốc tế, kiên định trong bảo vệ chủ quyền dân tộc, nhưng cũng không kém phần linh hoạt trong việc tìm kiếm cơ hội hợp tác và duy trì hòa bình. Việt Nam luôn thể hiện một chính sách đối ngoại độc lập, tự chủ, không phụ thuộc vào bất kỳ quốc gia nào, đồng thời không ngừng tìm kiếm các cơ hội hợp tác đa phương để thúc đẩy sự phát triển kinh tế và gia tăng ảnh hưởng trên trường quốc tế. Chính sự kết hợp giữa bản sắc dân tộc và chiến lược đối ngoại mềm mỏng, nhưng kiên quyết, đã tạo nên một hình ảnh Việt Nam đặc biệt trong mắt bạn bè quốc tế.

Phong cách đối ngoại này là một trong những lý do giải thích tại sao Việt Nam có thể duy trì được mối quan hệ hòa bình và hữu nghị với nhiều quốc gia lớn trên thế giới, đồng thời đóng vai trò tích cực trong các tổ chức quốc tế như ASEAN, Liên Hợp Quốc, và các diễn đàn khu vực và toàn cầu. Việt Nam đã chứng minh rằng, mặc dù là một quốc gia nhỏ bé về diện tích và dân số, nhưng thông qua chiến lược đối ngoại khéo léo và chiến thuật hợp tác linh hoạt, có thể giữ vững được quyền lợi quốc gia và góp phần vào việc duy trì hòa bình và ổn định toàn cầu.

Trong thời kỳ mà sự kết nối toàn cầu không ngừng mở rộng, Việt Nam cũng đang khai thác các cơ hội để tăng cường sự gắn kết với thế giới, thúc đẩy các mối quan hệ kinh tế, chính trị và văn hóa. Thực tế, Việt Nam đã và đang trở thành một điểm đến hấp dẫn đối với các nhà đầu tư quốc tế, đồng thời cũng là một đối tác quan trọng trong các hiệp định thương mại khu vực và toàn cầu. Tuy nhiên, để tận dụng những cơ hội này, Việt Nam cần phải tiếp tục duy trì sự linh hoạt trong các chiến lược đối ngoại, đồng thời chú trọng bảo vệ các lợi ích quốc gia trong mọi hợp tác và quan hệ quốc tế.

Tóm lại, bức tranh thế giới hiện nay có thể được mô tả bằng những từ ngữ như "phức tạp", "nhanh chóng", và "khó lường".[1] Tuy nhiên, những thách thức này cũng mở ra cơ hội lớn cho các quốc gia, trong đó có Việt Nam. Việt Nam, với nền tảng văn hóa giàu có và phong cách đối ngoại độc đáo, đang đi theo con đường riêng của mình, khéo léo duy trì sự hòa bình và phát triển trong môi trường quốc tế đầy biến động. Điều này không chỉ giúp Việt Nam khẳng định vị thế mà còn là bài học quý giá cho các quốc gia khác trong việc tìm kiếm cơ hội và đối phó với thách thức trong kỷ nguyên toàn cầu hóa.

Trong kỷ nguyên hiện đại, khi thế giới đang bước vào những thay đổi sâu rộng, Việt Nam với những thành tựu về đối ngoại đã và đang khẳng định vị thế của mình trên trường quốc tế. Đường lối đối ngoại của Việt Nam không chỉ mang tính nguyên tắc mà còn linh hoạt, khôn khéo, giúp đất nước duy trì hòa bình, ổn định và thúc đẩy phát triển trong bối cảnh thế giới đầy biến động. Đây chính là đặc điểm nổi bật của chính sách ngoại giao cây tre[2] – "gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển", thể hiện tinh thần kiên định nhưng linh hoạt, kiên cường nhưng khéo léo trong mọi tình huống.

1. Đường lối đối ngoại của Việt Nam trong thời kỳ mới

Đại hội XIII của Đảng Cộng sản Việt Nam đã đề ra một đường lối đối ngoại rõ ràng, xác định độc lập, tự chủ, hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển là kim chỉ nam cho chính sách ngoại giao của đất nước. Đây không chỉ là mục tiêu chung mà còn là nguyên tắc quan trọng để xây dựng và phát triển các mối quan hệ quốc tế của Việt Nam, đồng thời bảo vệ lợi ích quốc gia trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Việt Nam chủ trương đa dạng hóa và đa phương hóa quan hệ đối ngoại, không chỉ giữ mối quan hệ tốt đẹp với các nước lớn mà còn chú trọng phát triển quan hệ hợp tác với các quốc gia và khu vực trên thế giới. Đặc biệt, Việt Nam luôn cố gắng duy trì chính sách hòa bình, hữu nghị, tạo dựng hình ảnh một quốc gia tôn trọng các giá trị chung của nhân loại, đồng thời kiên định bảo vệ chủ quyền và lợi ích quốc gia.

Đường lối đối ngoại này khẳng định tính độc lập và tự chủ của Việt Nam trong mọi quyết sách đối ngoại, tránh bị lệ thuộc vào bất kỳ quốc gia nào, nhưng đồng thời chủ động hội nhập quốc tế để gia tăng ảnh hưởng và sức mạnh quốc gia. Đây chính là yếu tố cốt lõi trong chính sách đối ngoại của Việt Nam nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia và xây dựng một vị thế vững vàng trên trường quốc tế.

2. Chuyến thăm quan trọng của Tổng Bí thư Tô Lâm, Chủ tích nước Lương Cường và Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính

Chuyến thăm cấp nhà nước của Tổng Bí thư Tô Lâm tới Trung Quốc và Hoa Kỳ trong năm 2024 là minh chứng rõ ràng cho đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ và chủ động của Việt Nam trong việc xây dựng mối quan hệ với các cường quốc, đồng thời khẳng định sự linh hoạt và chiến lược khôn khéo của ngoại giao cây tre. Đối với chuyến thăm tới Trung Quốc từ ngày 18/8/2024 đến ngày 20/8/2024, đây là một trong những chuyến đi đặc biệt quan trọng trong quan hệ giữa Việt Nam và Trung Quốc. Tại các cuộc trao đổi, hai bên đã đạt được nhận thức chung về việc tăng cường quan hệ  Đối tác hợp tác chiến lược toàn diện Việt Nam - Trung Quốc, củng cố tình hữu nghị giữa hai quốc gia và thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực chiến lược như kinh tế, an ninh và quốc phòng. Mối quan hệ này đang bước vào một giai đoạn mới, với những cam kết mạnh mẽ về việc duy trì ổn định khu vực và tạo ra cơ hội phát triển lâu dài cho cả hai bên. Cũng trong năm 2024, vào ngày 21/9/2024, Tổng Bí thư Tô Lâm tham dự Hội nghị thượng đỉnh tương lai và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc khóa 79 tại Hoa Kỳ. Chuyến thăm này không chỉ tiếp tục khẳng định đóng góp của Việt Nam trong các tổ chức quốc tế mà còn chứng tỏ sự chủ động, tích cực của Việt Nam trong việc giải quyết các vấn đề toàn cầu. Đặc biệt, chuyến đi này diễn ra đúng vào dịp kỷ niệm một năm hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược toàn diện, đồng thời chuẩn bị cho các hoạt động kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ vào năm 2025. Đây là dịp quan trọng để hai nước nhìn lại những thành tựu trong quan hệ đối tác và thảo luận về các phương hướng hợp tác trong tương lai.

Bên cạnh đó, ngày 09/11/2024, Chủ tích nước Lương Cường có chuyến thăm tới Chile và Peru theo lời mời và tham dự tuần lễ Cấp cao Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (APEC) 2024. Chuyến thăm thể hiện sự triển khai mạnh mẽ đường lối đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, và đa dạng hóa quan hệ quốc tế được xác định trong Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII, cũng như thực hiện Chỉ thị 25/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ.[3]

Mới nhất gần đây là chuyến thăm của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phu nhân cùng Đoàn đại biểu cấp cao Việt Nam tới Brazil, bắt đầu chuyến công tác tham dự Hội nghị thượng đỉnh G20 được tổ chức tại đây. Theo kế hoạch, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính sẽ tham dự và phát biểu tại các hoạt động trong khuôn khổ Hội nghị G20, truyền tải thông điệp về một Việt Nam năng động, đổi mới và sẵn sàng cùng cộng đồng quốc tế gánh vác những trách nhiệm toàn cầu. Thủ tướng cũng khẳng định cam kết của Việt Nam trong việc đóng góp chủ động, tích cực và có trách nhiệm vào các vấn đề then chốt và cấp bách của thế giới, thể hiện vị thế và tiềm lực của đất nước khi bước vào kỷ nguyên phát triển mới.

3. Chính sách ngoại giao linh hoạt và duy trì cân bằng chiến lược

Với đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, Việt Nam kiên trì và linh hoạt trong việc duy trì sự cân bằng chiến lược giữa các cường quốc, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng gay gắt. Chính sách ngoại giao của Việt Nam đã thể hiện sự khéo léo trong việc duy trì mối quan hệ tốt đẹp với cả hai quốc gia lớn này, không chỉ bảo vệ lợi ích quốc gia mà còn đóng góp vào việc duy trì hòa bình, ổn định khu vực.

Chính sách ngoại giao cây tre của Việt Nam, với nguyên lý “gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển”, đã giúp Việt Nam duy trì sự ổn định và hòa bình trong khu vực, đồng thời khai thác tối đa các cơ hội hợp tác quốc tế để phục vụ cho sự phát triển kinh tế, nâng cao vị thế quốc gia trên thế giới.

4. Sự kiên định trong bảo vệ lợi ích quốc gia

Điều đáng chú ý là trong tất cả các chuyến thăm quốc tế và hoạt động ngoại giao, Việt Nam luôn giữ vững một nguyên tắc quan trọng: bảo vệ lợi ích quốc gia và chủ quyền dân tộc. Điều này không chỉ thể hiện trong các cam kết quốc tế mà còn trong việc duy trì một chính sách ngoại giao mềm mỏng nhưng kiên cường. Những cuộc gặp gỡ và hợp tác quốc tế của Việt Nam luôn thể hiện sự linh hoạt, sáng tạo, nhưng cũng rất bản lĩnh, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức.

Tóm lại, đường lối đối ngoại của Việt Nam luôn khẳng định sự đặc sắc và độc đáo trong việc bảo vệ lợi ích quốc gia và xây dựng mối quan hệ quốc tế lâu dài và bền vững. Chính sách ngoại giao “cây tre” của Việt Nam không chỉ là một chiến lược khôn ngoan mà còn thể hiện bản sắc, khí phách của dân tộc Việt Nam: kiên định, quyết liệt trong bảo vệ độc lập, tự do, nhưng mềm mỏng và uyển chuyển trong xây dựng mối quan hệ quốc tế. Chính sách này giúp Việt Nam không chỉ duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực mà còn tạo ra cơ hội lớn cho sự phát triển và hội nhập quốc tế trong thời đại mới.

Phạm Minh Chính. (2018). Những biến động mới của tình hình thế giới, khu vực và chính sách của Việt Nam”, in trong sách: Biến động của tình hình thế giới: Cơ hội, thách thức và triển vọng, NXB. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2018.

TS. Nguyễn Mạnh Hùng. (2024). Trường phái đối ngoại, ngoại giao “cây tre Việt Nam” trong sự nghiệp đổi mới đất nước. Tạp chí Cộng sản

Trường Giang. (2024). Ngoại giao cây tre Việt Nam: Chắc ở gốc, vững ở thân, uyển chuyển như lá cành. VOV Chính trị

(PV). (2024). Toàn cảnh chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Tô Lâm. VOV Chính trị. https://vov.vn/chinh-tri/toan-canh-chuyen-tham-trung-quoc-cua-tong-bi-thu-chu-tich-nuoc-to-lam-post1115298.vov

(TTXVN). (2024). Ý nghĩa và kết quả chuyến công tác Chile, Peru của Chủ tịch nước Lương Cường. Vietnamplus. https://www.vietnamplus.vn/y-nghia-va-ket-qua-chuyen-cong-tac-chile-peru-cua-chu-tich-nuoc-luong-cuong-post993925.vnp

Hà Văn. (2024). Thủ tướng Phạm Minh Chính tới Brazil, bắt đầu chuyến công tác dự Hội nghị G20. Báo Chính phủ. https://baochinhphu.vn/thu-tuong-pham-minh-chinh-toi-brazil-bat-dau-chuyen-cong-tac-du-hoi-nghi-g20-102241117042623456.htm

[1] TS. Nguyễn Đức Lợi. (2022). Tác động của tình hình thế giới, khu vực đối với Việt Nam trong bảo đảm lợi ích quốc gia - dân tộc. Tạp chí Tuyên giáo Trung ương 

[2] Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. (2016). Hội nghị Ngoại giao lần thứ 29

Cố Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. (2021). Hội nghị Đối ngoại toàn quốc

[3] Chỉ thị số 25/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ. Về việc đẩy mạnh triển khai Chiến lược văn hóa đối ngoại của Việt Nam